Phi Vân
ÐỒNG QUÊ PHÓNG SỰ
Mở đầu
Lời tác giả
Ðây là những bài báo. Bởi thế cách hành
văn cũng như nội dung đều có tính cách
“nhật trình”. Lối văn gần như cẩu thả.
Câu chuyện có vẻ nhất thời.
Nhưng tôi cứ để nguyên cho xuất bản.
Nghĩ rằng: hồi ấy tôi đã để ngòi bút
chạy theo giòng ý tưỏng, dầu khéo dầu vụng,
cách thuật chuyện cũng được cái đặc
điểm là ghi tâm trạng bài lúc viết.
Hình ảnh những nhân vật trong chuyện
- những người đã cùng tôi sống chung – ngày nay
đã mờ trong ký ức.
Kể lại một quãng đời phải
chăng là sống lại với ngày qua? Có lẽ thế.
Nhưng tôi muốn xa hơn: Vẽ một bức trang phong
tục và tập quán.
Thật là quá cao vọng.
Tự thấy còn thấp kém, nhưng tôi
vẫn cố gắng. Ðây là những bài đầu, tôi
ước mong sẽ có thể viết thêm.
Nếu chưa hiến được
độc giả những bài đúng theo nguyên tắc tôi
đã tự vạch, thì xin hẹn lại ở những
bài sau.
Phi Vân
Thay lời tựa
Chổ hứng thú của quyển phóng sự
ấy là nó cho ta thấy những phong tục cũ kỹ
ở thôn quê, những tin tưởng dị đoan của
hạng bình dân lao động. Nó cho ta thấy những
cuộc giao tiếp, xung đột giữa bọn
điền chủ và tá điền, những tâm hồn
mộc mạc trong bọn này và những vai quyền
thế lực của bọn kia. Ðọc qua, chúng ta thấy
mình len lỏi chốn đồng quê, đang mục kích
những cuộc tụ họp chơi bời, những
cảnh cần lao rộn rịp. Thỉnh thoảng như
đưa lại giọng hò trầm bổng trong đám
gất, như phất lại mùi thơ thanh đạm
của lúa vàng.
Tác giả lại còn dắt ta đi quanh co
trong những sông rạch ở vùng Bạc Liêu, Cà Mau và sao
mấy ngày dạo chơi mệt mỏi, tác giả dừng
lại cho ta thấy một cảnh sắc êm đềm:
Trên bờ sông Trẹm, lững lò mấy làn khói trắng
bốc lên và dưới hàng dừa xanh tươi, một
thiếu phụ ẵm con đứng đợi chồng
về, lâu lâu đuổi bầy gà đang bới trên
giồng rau cải. Hoặc giữa đêm trường
vắng vẻ, chiếc thuyền xuôi mái theo rách Bần, tác
giả mời ta trông lên bờ sau hàng dừa nước âm
u, một vài ánh đèn le lói, nghe từa xa đưa lại
tiếng chày giã gạo, tiếng chó của đêm...
Cho được kể lại rất tài
tình những điều quan sát rất kỹ càng, làm cho ta
như nghe, như thấy, lúc cảm, lúc vui, tất
phải chờ một ngọn bút tỉ mỉ mà linh
hoạt, một giọng văng thành thật mà hữu
duyên, một cách viết tự nhiên, không rườm rà mà đầy
đủ.
Ông Phi Vân đã gồm cả
mấy điều kiện ấy: Quyển phỏng sự
của ông như một tấn tuồng gay cấn
đặt trong cảnh trí xanh tươi: Hay là - muốn
nói cho rõ hơn – nó là một “nông kịch” chia ra
nhiều lớp: có hồi hộp, có vui cười và sau
rốt kết cuộc rất thương tâm, khiến cho
độc giả phải ngậm ngùi cảm động.
Có lẽ đó là bài luân lý sâu sắc mà tác
giả không muốn chỉ cho rõ ràng, để ta tự
hiểu ngầm mà thương hại cho hạng nông dân lao
lực. Họ sống một cuộc đời mộc
mạc, siêng năng; nhưng mãn kiếp phải làm nạn
nhân cho bọn giàu sang thế lực. Mà cả thảy chúng
ta, theo như tác giả nói lại là “nạn nhân của
một thời kỳ”; cho nên đối với mọi
người ta nên để lòng thương hại và
thứ dung, và nên cầu nguyện cho chốn đồng
quê được hút vui tươi yên ổn...
(Trích lục một đoạn bài diễn
văn của giáo sư Nguyễn Văn Kiết chủ
tịch ủy ban văn chương của hội
Khuyến Học Cần Thơ đọc trong dịp
lễ phát giải thưởng văn chương Thủ
Khoa Nghĩa năm 1963)
Ý kiến
các văn hữu
Ðồng Quê của Phi Vân là loại sách nửa
phóng sự, nửa ký sự về phong tục, sinh hoạt
ở đồng quê miền Hậu Giang.
Chuyện
lý thú, văn gẫy gọn, tác giả tỏ cho ta thấy
đã đem tâm hồn mình sáp nhập với dân chúng
với đất nước.
(Ánh sáng Văn Chương)
Ðọc Ðồng Quê, bạn sẽ thấy bao
nhiêu hủ tục buồn cười và cuộc xung
đột của chủ điền và tác điền
đã diễn ra ở đồng quê Nam Bộ mà bạn Phi
Vân đã vẽ lại bằng ngòi bút rất giản
dị và linh hoạt.
(Nhật báo Việt Thanh)
Tôi tin chắc Ðồng Quê của ông Phi Vân
sẽ là một kho tàng vô giá để khảo cứu
tiếng địa phương Nam Việt, để góp
từ ngữ dùng trong việc học.
(Trọng Toàn – Hương Hoa Ðất
nước)
Những
câu chuyện trong Ðồng Quê ai cũng có thể biết
được, nhưng tác giả khéo kéo độc
giả phải say mê. Khi đọc được một
bài, phải đọc một bài nữa và sẽ
đọc luôn cho đến hết mà không hề biết
chán ở một chỗ nào.
(Văn Mai - Nhật báo Thời Cuộc)
Trong
Ðồng Quê, Tây, Tàu, Việt chen lẫn nhau; mới, cũ
tranh giành nhau. Một xã hội thất học, một
thời đại hư hèn, một chế độ nguy
hại.
Các
bạn sẽ cùng tác giả nhận xét như thế
để rồi với cái đầu óc mới mẻ,
với cái bản lĩnh vừa được trui rèn, các
bạn sẽ đề nghị một giải pháp,
bảo một cách ôn hoà: “phải sửa đổi”
(Thuần Phong - Nhật báo Tiếng Dội)